Ishikawa

Oorzaakanalyse

Een tool die je helpt bij het analyseren van processen is een Ishikawa diagram. De methode noemen we ook wel visgraatdiagram of de 6M, en is bedoeld om oorzaken van problemen in kaart te brengen. Binnen lean wordt een Ishikawa diagram veel gebruikt in de analyse fase van DMAIC projecten.

In dit artikel vertellen we je:

• Wat een Ishikawa diagram is
• Hoe je hem toepast bij probleemanalyses
• Geven we je een aantal praktische tips

Wat is een Ishikawa/ visgraatdiagram?

De methode is ontwikkeld door Kuori Ishikawa, toen werkzaam bij Kawasaki Heavy Industries. Hij zag dat medewerkers in de fabriek te maken hebben met veel verschillende factoren die mogelijk van invloed zijn op een proces. Om het makkelijker en overzichtelijker te maken, bedacht hij een grafisch hulpmiddel om oorzaken en gevolgen eenvoudig weer te geven.

Wanneer en hoe gebruik je een Ishikawa diagram?

Een Ishikawa gebruik je om een probleem te analyseren. In de eerdere measure fase is het proces (vaak met behulp van een VSM) al volledig in kaart gebracht. Vervolgens is het tijd voor een analyse.
Dit doe je door een vis te tekenen met zes graten. In de kop van de vis zet je altijd het probleem. Dit is een enkel, concreet probleem. Op de graten benoem je de zes verschillende categorieën. Aan de mensen uit het proces wordt gevraagd na te denken over oorzaken van het probleem. Deze vullen ze in op een post it, en plakken ze bij de juiste categorie.

De zes categorieën van de visgraat

De categorieën zijn bedoeld om mensen te helpen bij het bedenken van oorzaken. Het idee erachter is, dat elk oorzaak wel ergens binnen valt. De zes verschillende categorieën zijn:

• Mens: Weten de mensen in het proces goed wat ze moeten doen? Verloopt de communicatie goed? Zijn de mensen ervaren en betrokken genoeg?
• Machine: Gebruik je de juiste machines, gereedschap en software?
• Metingen: Hoe meet je kwaliteit? Hoe betrouwbaar zijn deze metingen? Hoe vaak vinden ze plaats?
• Materiaal: Welke materialen gebruik je? Wat is de kwaliteit hiervan?
• Milieu: Welke invloed heeft de omgeving? (gebouw, situatie)
• Methode: Hoe is het proces ingericht en wordt het ook nageleefd? Is dit een handige manier?

Bovenstaande categorieën gebruik je vooral bij productieprocessen. Voor dienstverlenende processen wordt ook wel de vier P’s gebruikt (Policy, Procedures, People, Plant/Technology). Het gaat er niet per se om dat je de categorie goed hebt, als ze je maar helpen bij het bedenken van oorzaken.

Hoe nu verder?

Als de hele vis gevuld is, is het tijd om te analyseren wat erachter zit. Hiervoor zet je vaak de ‘5 x waarom’ methode in. Als je je bij elke post it afvraagt waarom zich iets voordoet, kom je vaak op enkele dezelfde grondoorzaken uit. Verschillende oorzaken zijn bijvoorbeeld: apparatuur wordt niet op de juiste manier ingezet en medewerkers maken fouten. Van beide oorzaken kan een grondoorzaak zijn: medewerkers zijn niet goed opgeleid.

Vijf tips voor het maken van een Ishikawa diagram

1. Zorg dat er een concreet probleem in de kop staat dat niet te breed is. Zo voorkom je dat er ook oorzaken van andere problemen genoemd worden.
2. Zorg dat je een goed beeld hebt van het procesverloop. Als dit onvolledig is, ga je oorzaken gokken en dat wil je juist niet. Maak daarom eerst een VSM en ga daadwerkelijk resultaten meten.
3. Nodig de juiste mensen uit en vergeet niemand. Dit zijn de mensen die een rol spelen in het proces en dagelijks zicht hebben op wat er gebeurd. Mensen verder weg hebben wel vaak ideeën, maar die zijn niet altijd daadwerkelijk ergens op gestoeld.
4. Focus je niet teveel op het kiezen van de juiste categorie. De categorieën zijn bedoeld om je te helpen oorzaken te bedenken, het is geen doel op zich om de juiste categorie te benoemen.
5. Houd het verschil tussen oorzaak en gevolg in de gaten. Vaak worden er post it’s ingevuld met zaken die eigenlijk een gevolg zijn van iets. Soms moet je net iets verder kijken en bedenken wat de oorzaak van iets is.