Het model van situationeel leiderschap

Leiderschap is veel meer dan beslissingen nemen en taken verdelen. Wat werkt bij de ene medewerker, kan bij de ander totaal averechts uitpakken. Het is daarom cruciaal dat leidinggevenden flexibel kunnen schakelen.

Auteur: Roos van Starrenburg Laatst bijgewerkt op: 10 oktober 2025

Het model van situationeel leiderschap biedt een praktisch kompas: het helpt je om je stijl af te stemmen op de ervaring, motivatie en behoefte van de medewerkers. In deze blog ontdek je hoe het model werkt, hoe je het toepast in de praktijk én hoe jij jouw medewerkers kunt helpen groeien.

In deze blog bespreken we:

  • Waar komt het model vandaan?
  • Hoe ziet het model eruit?
  • Voorbeeld uit de praktijk
  • Het model in de praktijk: communicatie is key!

Waar komt het model vandaan?

In de jaren ’60 en ’70 kwam er steeds meer aandacht voor leiderschapsstijlen. Veel modellen gingen uit van een vaste aanpak: een leider was óf vooral taakgericht, óf juist mensgericht.

In de praktijk bleek dat echter te star. Managers merkten dat sommige medewerkers juist opbloeiden, terwijl anderen afhaakten. Ook raakten medewerkers gefrustreerd wanneer ze te veel of juist te weinig sturing kregen.

Kortom: één vaste leiderschapsstijl werkte niet voor iedereen. Er ontstond behoefte aan een praktischer en flexibeler model. Om die reden ontwikkelden Paul Hersey en Ken Blanchard het model van Situationeel Leiderschap.

Hoe ziet het model eruit?

Het model van Situationeel Leiderschap combineert twee dimensies:

  • Sturend gedrag (op de x-as): de mate waarin een leider nadruk legt op instructies, richtlijnen en controle.
  • Ondersteunend gedrag (op de y-as): de mate waarin een leider nadruk legt op coaching, meedenken en samenwerking.

Door beide dimensies te verdelen in ‘laag’ en ‘hoog’ ontstaan vier leiderschapsstijlen:

  1. Leiden (S1 – hoog sturend, laag ondersteunend)
    Deze stijl past bij medewerkers die nog weinig kennis of ervaring hebben, maar wel gemotiveerd zijn.

    • De leidinggevende geeft duidelijke instructies.
    • Taken worden stap voor stap uitgelegd.
    • De uitvoering wordt nauwkeurig bewaakt.
  2. Begeleiden (S2 – hoog sturend, hoog ondersteunend)
    Deze stijl sluit aan bij medewerkers die al enige ervaring hebben, maar zich nog onzeker voelen of snel gefrustreerd raken.

    • De leidinggevende stuurt aan en legt keuzes goed uit.
    • Er wordt veel aandacht besteed aan motivatie en het betrekken van de medewerker.
    • Richting geven wordt gecombineerd met enthousiasme en begeleiding.
  3. Steunen (S3 – laag sturend, hoog ondersteunend)
    Deze stijl is passend voor medewerkers die competent zijn, maar soms twijfelen aan hun eigen kunnen of behoefte hebben aan feedback.

    • De leidinggevende geeft minder sturing en meer ruimte voor eigen initiatief.
    • De nadruk ligt op luisteren, meedenken en ondersteunen.
    • Samen beslissen en reflecteren staat centraal.
  4. Delegeren (S4 – laag sturend, laag ondersteunend)
    Deze stijl hoort bij medewerkers die zowel bekwaam als gemotiveerd zijn.

    • De leidinggevende geeft vertrouwen en laat verantwoordelijkheid bij de medewerker.
    • Er is weinig noodzaak tot uitleg of begeleiding.
    • De medewerker kan zelfstandig functioneren en vaak zelfs anderen begeleiden.

situationeel leiderschap

Voorbeeld uit de praktijk?

Stel je voor dat er een nieuwe verpleegkundige, Lisa, start bij jullie op de afdeling. Wanneer Lisa als nieuwe verpleegkundige op de ziekenhuisafdeling start, krijgt ze duidelijke instructies en wordt haar werk nauwkeurig gecontroleerd (leiden).

Na enkele maanden kent ze de basis, maar voelt ze zich soms onzeker bij complexe handelingen. Haar leidinggevende blijft sturen, maar legt ook uit en moedigt haar aan (begeleiden).

Een jaar later draait Lisa zelfstandig mee, al zoekt ze nog geregeld feedback. De leidinggevende luistert en denkt mee, maar laat haar vooral zelf oplossingen bedenken (steunen).

Uiteindelijk groeit Lisa uit tot een ervaren verpleegkundige die nieuwe collega’s begeleidt en veel verantwoordelijkheid krijgt (delegeren).

Het model in de praktijk: communicatie is key!

Niet iedere medewerker doorloopt de fasen even snel, en dat is helemaal normaal. Daarom is het belangrijk om regelmatig het gesprek aan te gaan en te checken waar iemand staat. Zijn er nieuwe taken bijgekomen? Is het takenpakket veranderd?

Door open te communiceren kan de leidinggevende zijn stijl blijven afstemmen op de actuele situatie en de medewerker optimaal ondersteunen in zijn of haar groei.

Daarbij is het goed om te onthouden: het model is een handig hulpmiddel, maar niet allesomvattend. Leidinggeven aan medewerkers is complex en situaties kunnen snel veranderen. Een ervaren medewerker kan tijdelijk extra begeleiding nodig hebben door werkdruk of persoonlijke omstandigheden.

Situationeel leiderschap werkt het best als leidinggevenden flexibel, bewust en reflectief zijn. Met de juiste communicatie kan elke medewerker groeien en daar draait het uiteindelijk om!

Interim manager Roos diensten

Heb je een vraag?

Roos helpt je graag! Neem contact met ons op via het contactformulier. We beantwoorden je vraag altijd binnen één werkdag.

Kom in contact
Het model van situationeel leiderschap
Het model van situationeel leiderschap

Het model van situationeel leiderschap biedt een praktisch kompas: het helpt je om je stijl af te stemmen op de ervaring, motivatie en behoefte van de medewerkers.

Subsidies in de zorg: deze 8 subsidies helpen jou vooruit in 2026!
Subsidies in de zorg: deze 8 subsidies helpen jou vooruit in 2026!

Subsidies in de zorg: heb jij het overzicht nog? De zorgsector kan gebruik maken van allerlei verschillende regelingen om de zorg toekomstbestendig te maken en noodzakelijke vernieuwingen te (co-)financieren. In dit artikel zetten we de belangrijkste op een rij!

Wat is het 7S-model van McKinsey
Wat is het 7S-model van McKinsey

De kracht van het 7S-model ligt in de diagnosefunctie. Het helpt organisaties om knelpunten bloot te leggen: waar is er een mismatch tussen strategie en cultuur? Of tussen structuur en vaardigheden? Succesvol veranderen lukt pas als alle elementen in balans zijn.

Alle artikelen bekijken