Slim (samen)werken
Lean six sigma

Wat is een bottleneck?

Een bottleneck is een knelpunt in een proces. Hierdoor vertraagt het proces bij de bottleneck en ontstaat er een werkvoorraad. Je kunt een bottleneck herkennen aan de (grote) hoeveelheid werkvoorraad die voor de bottleneck ligt te wachten. Soms zijn dat letterlijk stapels werk op iemands bureau, maar het gaat ook vaak om digitale werkvoorraad. Het directe gevolg hier van is dat er een wachtrij ontstaat en het proces dus langer duurt. In dit artikel leggen we je uit hoe een bottleneck ontstaat en geven we voorbeelden van bottlenecks in processen.

Auteur: Roos Spanjer Laatst bijgewerkt op: 14 oktober 2025
Bottleneck flessenhals

Wat is een bottleneck?

Als je bezig bent met het verbeteren van processen, dan heb je vast wel eens gehoord van het begrip ‘bottleneck’. Maar wat is een dat eigenlijk? Een bottleneck is een knelpunt in een proces waardoor het proces vertraagd of zelfs vastloopt. Denk aan een snelweg die van drie rijbanen naar twee banen gaat. Verkeer moet invoegen, mensen trappen op de rem en er vormt zich een file.

Dit fenomeen lijkt een beetje op wat er in een flessenhals gebeurt: het water kan er niet gelijkmatig uit stromen omdat de hals van de fles een stuk smaller is. Daarom hoopt het water zich op voor de ‘bottleneck’.

Dit gebeurt ook in allerlei soorten processen, zoals op kantoor, in fabrieken of zelfs thuis. In deze blog vertellen we je meer over bottlenecks en hoe je ze herkent in verschillende processen.

Bottleneck in proces

Voorbeelden van bottlenecks in processen

Een bottleneck heb liever niet in je processen. Ze verminderen de efficiëntie, de doorlooptijd is langer, je moet op elkaar wachten en uiteindelijk is de klant de dupe. Daarom wil je een bottleneck zo snel mogelijk herkennen! Er zijn een aantal factoren waardoor je direct ziet of er een bottleneck in het proces zit:

  • Er ontstaat voor de bottleneck een wachtrij in het proces.
  • Er ligt voor de bottleneck véél (werk)voorraad.
  • De bottleneck zelf is ‘overbelast’ of in ieder geval non-stop bezig om het werk aan te kunnen.
  • Na de bottleneck zitten mensen te wachten op werk.

 

Een voorbeeld in een fabriek

We nemen je in dit voorbeeld mee naar een autofabriek. Het voordeel van het herkennen van een bottleneck hier, is dat het vaak meteen heel erg zichtbaar is. Het productieproces bestaat uit de volgende stappen:

bottleneck

In de fabriek is maar één spuitstraat. Het maken van de carrosserie en het installeren van de motor loopt op schema, maar voor de spuitstraat staat een rij auto’s te wachten om gekleurd te worden. Omdat de eerste twee stappen sneller output opleveren dan de spuitstraat kan verwerken, ontstaat er een tussenvoorraad. Het spuiten van de carrosserie is dus de bottleneck in dit proces. Dat komt in dit geval omdat er maar één spuitstraat is, waar maar één auto tegelijkertijd doorheen kan. De monteurs die de wielen plaatsen en de laatste controle uitvoeren moeten daarom steeds wachten tot er een auto uit de spuitstraat komt.

Een voorbeeld in een restaurant

Ook in dienstverlenende processen zien we dit regelmatig gebeuren. In een restaurant wil men ervoor zorgen dat de klanten vriendelijk worden geholpen, maar ook op tijd het eten geserveerd krijgen. Onderstaand vind je een voorbeeld van een bedrijfsproces in een restaurant:

bottleneck

Het restaurant heeft twee pinautomaten. Het komt alleen geregeld voor dat dat niet genoeg is. De automaten gaan vanuit service oogpunt mee naar de tafel, zodat gasten daar kunnen betalen. Andere gasten moeten daardoor soms minuten wachten voor ze kunnen betalen. Ondertussen wordt de bediening ook door de keuken gevraagd om gerechten uit te serveren, en vergeten zij soms de klant die wacht om te kunnen betalen. Dit is zonde, want het zorgt voor irritatie bij de gasten. Door het aanschaffen van een extra pinapparaat werd het probleem nagenoeg opgelost!

Een voorbeeld van een bottleneck in projecten

In projectteams werken mensen samen aan een project. Ook in projecten komen bottlenecks voor. Neem als voorbeeld het volgende proces:

bottleneck

Stel dat het beoordelen en goedkeuren van het rapport altijd door dezelfde manager wordt gedaan. Deze manager heeft alleen vaak andere zaken die meer prioriteit hebben. Hierdoor moeten rapporten lang wachten op goedkeuring, wat het hele project vertraagt. De manager is dan de bottleneck in dit proces. In dit geval is er dus een menselijke bottleneck, in plaats van een apparaat of machine die continu bezet is.
Ontstaan van een bottleneck

Het ontstaan van een bottleneck

Een bottleneck is dus een knelpunt in een proces dat de efficiëntie vermindert en vertraging veroorzaakt. Het komt overal voor, van fabrieken en restaurants tot projectteams. Het is belangrijk om bottlenecks te identificeren en aan te pakken om processen soepeler en sneller te laten verlopen.

Een bottleneck kan ontstaan door:

  • Een toename van de vraag, waar de capaciteit niet op afgestemd wordt.
  • Een beperkt aantal machines/ apparaten (bijvoorbeeld vanwege hoge kosten) of personeel, dat de vraag niet aan kan.
  • Een specialistische functie, waardoor er maar één of enkele collega’s in de hele organisatie dit werk kunnen uitvoeren.
  • Een medewerker die te veel taken heeft (te groot takenpakket), waardoor hij/ zij de beschikbare tijd over teveel zaken moet verdelen.
  • Een medewerker die parttime werkt, waardoor je moet wachten tot hij/ zij weer aan het werk is.
Het Doel van Goldratt

Tot slot

Wil je meer lezen over bottlenecks in processen? Dan hebben we een ontzettend goede leestip voor je! Het boek Het Doel van Eliyahu M. Goldratt is geschreven in romanvorm en gaat over het optimaliseren van processen door het opsporen van de grootste bottleneck. Iedere keer als je deze bottleneck hebt aangepakt en de doorstroming hebt verbeterd, ontdekt je weer een nieuwe (maar kleinere) bottleneck. Door deze aanpak creëer je steeds meer flow in processen. Een echte aanrader wat ons betreft!

Zelf aan de slag met bottlenecks?

Word lean six sigma expert in jouw organisatie door het volgen van onze geaccrediteerde orange belt. Je leert in twee dagen om bottlenecks in processen te herkennen. Wil je nog een stap verder en echt onmisbaar worden op het gebied van procesoptimalisatie? Dan is de green belt meer geschikt voor jou. Voor meer informatie kun je altijd vrijblijven contact opnemen met Roos. Zij beantwoordt je vragen binnen één werkdag.

3 en 4 december
Woensdag 14 en donderdag 15 januari (2026)
Of bekijk alle opties
Alle artikelen bekijken
Vijfkrachtenmodel van Porter: inzicht in concurrentiekracht
Veranderkunde
Vijfkrachtenmodel van Porter: inzicht in concurrentiekracht

Het Vijfkrachten model helpt organisaties om de aantrekkelijkheid en winstgevendheid van een bedrijfstak te analyseren. Door vijf krachten in kaart te brengen, krijg je zicht op de dynamiek van de markt en de factoren die jouw concurrentiepositie bepalen.

Ontdek de klantreis: 5 fases en een effectief achtstappenplan
Lean six sigma
Projectmanagement
Ontdek de klantreis: 5 fases en een effectief achtstappenplan

Als organisatie wil je graag goed je klant begrijpen, zodat je levert wat je klant wil. Dit proces wordt ook wel de klantreis of customer journey genoemd. Het is een handig hulpmiddel om inzicht te krijgen in de ervaringen van klanten tijdens hun contactmomenten met een organisatie.

Betekenis van het INK-model + de 5 organisatiegebieden
Projectmanagement
Veranderkunde
Betekenis van het INK-model + de 5 organisatiegebieden

Het INK-model helpt organisaties om overzicht te krijgen over alle onderdelen van de bedrijfsvoering en biedt concrete handvatten om prestaties systematisch te verbeteren.

Alle artikelen bekijken