Wat is bias?

Bias is een term die gebruikt wordt in de statistiek. Er is sprake van bias als je een bepaalde aanname doet, die je oordeel beïnvloedt zónder dat je je daarvan bewust bent. Het komt veel voor op bijvoorbeeld social media, door algoritmes die je veel van hetzelfde laten zien. Daardoor ga je geloven, dat dat wat je ziet, de ‘waarheid’ is. Je ziet niet meer dat er ook ander nieuws of andere perspectieven zijn. Dit heeft weer invloed op hoe je informatie interpreteert en beslissingen neemt.

Ook in projectmanagement zien we regelmatig bias voorbij komen. In deze blog lees je:

Wat bias is;
Hoe je bias herkent;
Welke stappen je kunt nemen om bias te voorkomen;
En welke concrete lean tools heel erg handig zijn.

Hoe herken je bias?

Het herkennen van bias is lastig. Dat komt namelijk omdat je je niet bewust bent van patronen en aannames die jouw denken beïnvloeden. Toch zijn er een aantal dingen waar je op kunt letten om je bewustwording van bias steeds een beetje verder te vergroten. Probeer voor jezelf een spreekwoordelijke rode vlag omhoog te doen als het volgende gebeurt:

Je negeert patronen in de data die je hebt verzameld in het project. Als we processen gaan verbeteren, is het heel verleidelijk om op voorhand al een oorzaak of een oplossing ‘op het oog te hebben’. Wat er vervolgens gebeurt, is dat je alleen nog maar kijkt naar data die je eigen aannames bevestigt. Het is natuurlijk heerlijk om gelijk te hebben, maar helaas is dit niet altijd het geval. Als je merkt dat je tegenstrijdige data negeert, is het goed om iemand van buiten het project ook eens naar de data te laten kijken.
Als er sprake is van groepsdenken. Oftewel, als iedereen in je team het met elkaar eens is, o boy! Dan is het goed om je nog eens af te vragen of jullie nog wel kritisch genoeg zijn. Groepsdenken kun je voorkomen door bijvoorbeeld de 1-2-4-all methode te gebruiken. Wij passen deze zeer regelmatig toe!
Je zit in je bubbel: een beperkte diversiteit in mening en perspectief. Dit herken je vast wel, iedereen om je heen gaat op wintersport, doet aan padel of heeft dezelfde sneakers. Het gebeurt bij pubers, in de duurdere buurten of in kerkgemeenschappen: als je je steeds onder dezelfde mensen begeeft en hun raadpleegt voor hun mening, dan hoor je nooit eens een ander perspectief. Daarmee mis je mogelijk waardevolle inzichten van anderen.
Deze is ook heerlijk; bevestigingsbias. Zoals hierboven al benoemd, het is heerlijk om bevestigd te worden in je mening of oordeel. Hierdoor zie en hoor je ook alleen die informatie, die dit beeld bevestigd. Als je hebt besloten om een witte auto te gaan kopen, dan zie je ineens alleen nog maar witte auto’s. Herkenbaar?
Halo-effect (nee niet van Beyonce). Het Halo-effect betekent dat je de prestaties of ideeën van iemand overschat omdat je die persoon leuk vindt. Iemand kan het eigenlijk niet meer verkeerd doen. Het tegenovergestelde is het Horn-effect. Dat betekent dat je iemand waar je een negatieve indruk van hebt, ook weinig goeds kan doen.

Met data een proces verbeteren? Volg de green belt!

Hoe voorkom je bias bij het verbeteren van processen?

Neem data-gedreven beslissingen: Baseer je beslissingen op objectieve data in plaats van meningen of aannames. Maak verschillende datavisualisaties om echt goed te kunnen beoordelen wat er speelt. Zorg eventueel voor een onafhankelijke ‘meelezer’, die met je meekijkt naar de data en je kritische vragen stelt.

Zorg voor een divers team: Als je op elkaar lijkt, neem je sneller dezelfde beslissingen (bias alert!). Dus zorg voor een diverse groep mensen in je projectteam (functie, leeftijd, ervaring) met verschillende achtergronden en perspectieven om zo veel mogelijk invalshoeken te belichten. Trek niet te snel conclusies, maar weeg echt goed dingen tegen elkaar af.
Gebruik de gestandaardiseerde lean tools en technieken: Wij gebruiken in onze projecten altijd een SIPOC, de Value Stream Map (VSM) of een Ishikawa diagram, aangevuld met het verzamelen van gegevens over processen. Dit helpt om objectief naar processen te kijken en verspillingen te identificeren.
Stel vragen en zoek naar tegengeluiden: Moedig je team aan om kritische vragen te stellen en alternatieve ideeën te onderzoeken. In ons A3-format bijvoorbeeld, dwingen we ook om meerdere (creatieve) oplossingen te bedenken. Zo moet je wel verder kijken dan de meest voor de hand liggende optie.
Evalueer regelmatig en vraag om feedback: Door vaak om feedback te vragen, laat je zien dat je open staat voor perspectieven van een ander. Zo blijf je leren en ontwikkelen en kun je continu verbeteren.

Meer lezen over de belangrijkste lean tools?

Concrete lean tools om bias te verminderen

Maak een value stream map: Visualiseer het proces van begin tot eind en identificeer waar verspilling optreedt, zonder voorafgaande aannames. Doe dit met een aantal betrokken uit het proces en zorg dat deze groep divers is. Probeer het feitelijk te houden.
Doe een aantal data analyses: Kijk naar zowel de gemiddelde prestaties (of ga voor de modus of mediaan als dat relevanter is) als de variatie. Dit zegt iets over de norm en de afwijkingen. Die kun je verder onderzoeken om te kijken of het toeval is of een patroon.
Doe een root cause analysis (oorzaakanalyse): Gebruik de 5 keer waarom techniek om door te vragen naar de kernoorzaken van problemen, in plaats van de eerste, meest voor de hand liggende oorzaak te accepteren. Zo voorkom je symptoombestrijding.
Ga 5S’en: Want door 5S creëer je een georganiseerde en efficiënte werkomgeving die voor iedereen duidelijk is. Zie het als een prettige basisvoorwaarde, die veel ruis en onduidelijkheid en dus bias voorkomt.
En zorg tot slot voor een cultuur van continue verbetering: Door voortdurend kleine verbeteringen door te voeren, incidenten te analyseren en in organisaties waarbij iedereen wordt aangemoedigd om ideeën aan te dragen ontstaat vanzelf een cultuur waarin kaizen heel normaal is. In zo’n cultuur durven collega’s elkaar aan te spreken en feedback te geven. Een kritische houding wordt juist geïnterpreteerd als ‘betrokken’ en daarom ook gewaardeerd. Er is minder snel sprake van groepsdenken, omdat er veel ruimte is voor andere perspectieven.

Door je bewust te zijn van het feit dat er eigenlijk altijd sprake is van bias én door technieken in te zetten om dit te voorkomen, kun je effectiever en eerlijker je werkprocessen verbeteren.

Meer weten? Check onze green belt training!

Alle artikelen bekijken